Prądy strumieniowe. Czym są i jak wpływają na pogodę

Nie tylko masy powietrza znajdujące się blisko powierzchni ziemi kształtują pogodę na danym obszarze. Wysoko nad powierzchnią, w wyniku znacznych różnic ciśnienia i temperatur, powstają meandrujące „rzeki” powietrza, w których prędkość wiatru dochodzi do 400 km/h. Prądy są tak silne, że uwzględnia się je w planach lotów między Europą, a Ameryką Północną. Czym są zatem prądy strumieniowe i jak wpływają na pogodę?

Obserwacje górnych prądów zainicjował już w XIX wieku angielski meteorolog W. Clement Ley. Zauważał zmianę prędkości i kierunku prądów przez obserwację chmur piętra wysokiego. Jednak badania z użyciem przyrządów rozpoczęto w latach 20. XX wieku. Japoński meteorolog, chcąc zbadać wiatry w górnych poziomach atmosfery, wysłał tam balon pogodowy. Jego badania ograniczały się jedynie do Japonii, jednak w kolejnych latach udowadniano, że zjawisko prądu strumieniowego dotyczy całego globu, choć te najsilniejsze znajdują się między 30, a 60 ° szerokości geograficznej północnej.

Co to jest jet stream?

Prąd strumieniowy (tak zwany jet stream), to poglądowo mówiąc, „rzeka” silnego wiatru wiejącego z zachodu na wschód na wysokości 9-12 km. Może mieć tysiące kilometrów długości i pokonywać potężne odległości. Powstaje w wyniku ścierania się mas powietrza o mocno zróżnicowanej temperaturze i ciśnieniu w niskich i wysokich szerokościach geograficznych.

Prądy górne są siłą powodującą wymianę powietrza między warstwami blisko powierzchni ziemi, a wyższymi warstwami troposfery. Powietrze, które unosi się do góry znad obszarów niżu, sięga prądów strumieniowych, skąd dostaje się blisko powierzchni ziemi razem z powietrzem osiadającym w rejonie wyżu. Zauważono, że wraz z prądami strumieniowymi, przenoszone są niże. W Europie szlak jet streamu prowadzi w przybliżeniu wzdłuż linii Irlandia – Anglia – Niemcy Północne – Polska. Warto jednak pamiętać, że trasa ta może się zmienić przez nagłą zmianę kierunku prądów, a wraz z nią przesunie się niż. Należy wspomnieć także o tzw. zjawisku zasysania. Jego skutkiem mogą być zawirowania powietrza w obszarach niskiego ciśnienia, co przyniesie na powierzchni ziemi silny wiatr i opady deszczu.

Jet stream jest niezwykle ważny w branży lotniczej. Silne prądy strumieniowe muszą być uwzględniane w planowaniach lotów. Piloci wykorzystują jet stream w drodze ze wschodu na zachód, przyspieszając tym samym lot i zmniejszając zużycie paliwa. Planując podróż międzykontynentalną, warto nawet wybrać teoretycznie dalszą trasę transatlantycką przez Grenlandię, aby wspomóc się prądem strumieniowym. Trasa w rezultacie okaże się szybsza i tańsza.

W czasie II wojny światowej prądy strumieniowe miały ogromny wpływ na przebieg walk. Samoloty aliantów lecące na wschód wspomogły się jet streamem wiejącym ok. 240 km/h. Dzięki temu szybciej dotarły na teren wroga. Jednak wracając, prąd spowolnił ich przelot tak, że doznali znacznych strat przez ostrzał artyleryjski.